Caché was de afgelopen maanden qua internationale filmprijzen een absolute triomftocht voor Michael Haneke. De man achter Le Temps du Loup en La Pianiste leek wederom een meesterwerkje te hebben afgeleverd. Ik zeg met opzet leek, want na het zien van Caché ben ik niet zo zeker of alle erkenning die deze film krijgt wel helemaal op zijn plaats is.
Geheimzinnige videobanden
George en Anne zijn een intellectueel koppel die samen met hun zoontje een rustig voortkabbelend leventje leiden. Op een dag vinden ze voor hun deur een videoband met daarop opnamen van hun huis. De weken daarop volgen meerdere van dit soort opnames, vreemde tekeningen en anonieme telefoontjes. Na een nieuwe videoband begint George te vermoeden dat een voorval uit zijn jeugd de aanleiding voor al deze geheimzinnige pesterijen vormt. George besluit zijn geest uit het verleden te confronteren in de hoop dat deze ophoudt met het terroriseren van zijn gezin. Maar zodra hij hiermee begint merkt hij dat de zaken wellicht allemaal niet zo simpel liggen, en is het nog maar de vraag of George genoeg zelfinzicht en moraal heeft om zijn eigen deel in deze situatie onder ogen te zien.
Stijl versus inhoud
Veel liefhebbers van Europese films mogen graag afgeven op het feit dat bijna alles dat tegenwoordig uit Hollywood komt een overwinning is van stijl boven inhoud. In het filmhuis is volgens hen tenminste nog plaats voor vernieuwing, menselijke emoties en psychologische diepgang. Caché wordt in dit circuit dan ook zonder meer juichend en lyrisch ontvangen. Haneke’s stijl in Caché is expres zeer rauw en statisch, de meeste scènes veranderen zelden of nooit van camerastandpunt en worden niet op de gladde momenten opgestart en afgebroken. Een aardig voorbeeld is de openingsscène waarin het koppel de eerste videoband bekijkt. Haneke laat de kijker rustig 5 minuten naar een shot van een straat kijken waar behalve een voorbij rijdende fiets of auto niets gebeurt. Waar de meeste filmmakers direct naar de kern van een dergelijke scène willen gaan neemt Haneke liever de tijd om alles daar omheen ook te laten zien, ook al levert dat ogenschijnlijk niets relevants op.
Moeilijk doen als het makkelijk kan
De kijker die Caché als een whodunit opvat komt er al snel bedrogen uit. Haneke is meer geïnteresseerd in de psychologische gevolgen van alle gebeurtenissen. De lange stille shots geven de kijker een gevoel van onbehagen, ongetwijfeld bedoeld om ons beter in de psyche van Anne en George in te leven. Caché werd mede goed ontvangen omdat de hoofdpersonen volgens veel filmmakers en recensenten zo realistisch en menselijk naar voren kwamen in deze film. Helaas ben ik het daar totaal niet mee eens. Caché voldoet aan alle stereotypen die men aan de Franse film koppelt: moeilijk kijkende hoofdpersonen, veel verzuchtingen en vooral moeilijk doen als het makkelijk kan. Er worden naast het hoofdverhaal diverse subthema’s opgezet zoals verwerking van het persoonlijke en Franse koloniale verleden die dan symbolisch met elkaar verweven worden. Allemaal heel leuk gevonden, maar in Caché een beetje te simpel in het verhaal verwerkt
Misverstanden
De grootste fout van Caché zit ‘m in de manier waarop de dialogen de onderlinge conflicten tussen de hoofdfiguren in stand probeert te houden. Deze zijn heel ouderwets vooral gebaseerd op slecht luisteren, niet laten uitpraten en suffe misverstanden. Vaak praten de karakters op tergende wijze langs elkaar heen waardoor gesprekken soms een vervelende herhaling van zetten opleveren. Dat je een verhaal in stand houdt door dergelijke misverstanden kan misschien in een sitcom zoals The Nanny of Friends, maar voor een vernieuwende Europese film waarin inhoud boven stijl moet zegevieren doet het wat goedkoop aan. Al snel komt de objectieve kijker er dan ook achter dat Caché eigenlijk inhoudelijk zich voller probeert voor te doen dan ze eigenlijk is. De stijl van Haneke brengt enorme pretenties met zich mee die weinig of geheel niet worden waargemaakt.
Details
Die pretenties van Haneke zitten in de kleinste details. Geen deur kan worden opengemaakt of een kwartje in een automaat gestopt zonder dat dit niet helemaal goed gaat. Wat is het nut voor het verhaal om te zien hoe George wat rommelt met zijn sleutelbos als de sleutel niet lekker uit het slot van de deur gaat? Waarom zit ik te kijken hoe George een kopje koffie uit een automaat wil halen maar zijn geld eerst laat vallen? Als zoiets één of twee keer in de film gebeurt dan verhoogt het misschien een beetje de menselijkheid van de hoofdpersonen. Als het voortdurend gebeurt, dan wordt het storend en vervelend, en het kon bij het publiek waarmee ik de film zag ook vooral op een cynisch gelach rekenen.
Conclusie
De antwoorden waar George en de kijker in Caché naar op zoek zijn zitten ‘m in een paar kleine details in scènes die er niet of nauwelijks toe lijken te doen. Dat vraagt nogal wat van de kijker, maar bij een goede film maakt mij dat niet uit. In Caché zitten echter zoveel pretenties die zo vervelend en tergend worden aangereikt dat ik langzamerhand merk dat ik geen zin meer heb in het opletten en speuren naar de juiste details. Deze film weet door overigens prima acteerprestaties en een consequent vastgehouden stijl te verhullen dat het achterliggende verhaal vrij mager is. De diepgang in de film blijkt al snel een luchtkasteel die vooral wordt opgeroepen doordat de kijker zich zit af te vragen wat nou weer het nut van die scène was die hij of zij net heeft gezien. Ik zou de liefhebber van de onafhankelijke of Europese film dan ook willen oproepen eens wat kritischer te zijn naar alles wat zich anders probeert voor te doen. In de strijd tegen de gladde Hollywoodfilm hoef je niet alles wat anders is direct als zaligmakend te omarmen.
Be the first to comment