Jaren geleden, voordat Marlous naar Schotland verhuisde, keken we regelmatig (uiteenlopende) films, zoals Killing Zoe, The Emperor’s New Groove, The Piano, Spider-Man. Één van mijn filmherinneringen aan Marlous is dat, tijdens een oud-en-nieuw-feest in het studentenhuis waar ze woonde, de volleybalscène uit Top Gun op repeat stond. Ik ben er nooit helemaal achter gekomen waarom, maar het voegde wel een zekere sfeer toe. Geloof ik. Omdat er inmiddels zo’n 700 kilometer hemelsbreed tussen ons in zit, zetten we voor deze Jet kijkt met… elk onze laptop met Skype aan.
The First American Teenager
Op het programma staat Rebel Without a Cause (Nicolas Ray, 1955): iconisch vanwege hoofdrolspeler James Dean, die vier dagen voordat de film uitkwam overleed aan de gevolgen van een auto-ongeluk, maar ook iconisch omdat hij gestalte gaf aan de teenage angst in de fifties en zo zelf een cultureel icoon werd. Deans Jim Stark werd de belichaming van de typische American teenager, zoals deze voor de jaren ‘50 niet bestond – of in elk geval niet op die manier.
De generatie die na WOII opgroeide, had voor het eerst minder verplichtingen: niet direct aan het werk, verplicht het leger in, of een gezin stichten. Jongeren kregen meer vrijheid van hun ouders en youth culture werd geboren. De ouderen zagen hier het verval van een generatie in en de kloof tussen beide generaties begon te groeien. Rebel Without a Cause was één van de eerste films die opkwam voor teenagers en hún verhaal vertelde, met hen als beoogd publiek. Teenagers herkenden zich volledig in Jim Stark’s doelloosheid, onmacht, rebellie, desillusie en de botsing met zijn ouders: “You’re tearing me apart!”
Het verhaal
Jim Stark is new in town. De tiener raakt bevriend met Plato, een getroebleerde jongen die het liefst wat afstand houdt van zijn klasgenoten, maar clasht met Buzz en zijn vrienden, de pestkoppen van de school. Banden worden lek gestoken, er wordt gevochten met messen en Jim wordt uitgedaagd tot een levensgevaarlijk spelletje chicken. Jim wil niet in de problemen komen maar hij moet wel meedoen, want niemand noemt hem laf! Hij hangt rond, ligt in de clinch met zijn bezorgde moeder en softe vader, krijgt de mooie Judy aan zijn arm en zet zich meer en meer af; niet omdat hij overal tegenaan wil schoppen, maar omdat hij als echte tiener niet weet wat hij met zichzelf en zijn omgeving aanmoet. Hij dwaalt, zoekt in de leegte en schreeuwt het af en toe uit van frustratie. Na Jim’s chicken worden Jim, Judy en Plato hechter, maar loopt het steeds verder uit de hand. Drie vrienden tegen de wereld – met tragische gevolgen.
Marlous, waarom heb je Rebel Without a Cause nog nooit gezien?
“De film komt niet zomaar voorbij zeilen op TV, en als ik iets kijk, zijn dat vooral series aan en bijna nooit een film. Als ik nu al tijd heb, zet ik niet snel een onbekende oudere film aan. Vaak heb ik het idee dat je daarvoor echt even moet gaan zitten en moet omschakelen naar een andere stijl, een ander taalgebruik en een ander soort acteren. Dat het toch iets harder werken is dan bijvoorbeeld Guardians of the Galaxy.”
Waarom wil je de film zien?
“Het is een klassieker! In all time favorite-lijsten komt-ie regelmatig voorbij, én ik heb nog nooit een film gezien met James Dean. Ook zie ik die poster met een man die heel serieus de verte in kijkt, en dan denk ik: wat is daar te zien? Show me! Haha, wacht, of ben ik nou in de war met die film met Marlon Brando, met z’n motorcycle en z’n petje?
Ik denk inderdaad dat je The Wild One bedoelt…
“Haha, nou goed, ook een klassieker, of niet?”
Wat verwacht je van de film?
“Moeilijke vraag. Dat het een klassieker is schept natuurlijk verwachtingen. Een goed tijdsbeeld van de jaren ’50? Oh ja, en mooie mode, denk ik. Ik ken het verhaal ook niet, heb expres niets opgezocht over de film. Hij is een youth, ja, zelfs een rebel, lijkt me, maar dan zonder, eh… Haha, nou dat dus.”
Wat hoop je te zien?
“Iets wat me bijblijft, dat ik snap waarom het een klassieker is. En een mooie acteerprestatie van James Dean.”
Rebel Without a Cause: 111 minuten
Op ons internationale avondje, met allebei een laptop op schoot, moeten we de film exact tegelijk aanzetten. Een uitdaging. We tellen af en hatsa, het lukt! De optiteling (fijn, om er even in te komen) en James Dean met een aapje met bekkens rollen tegelijkertijd over onze schermen. “Ik dacht dat ik James Dean te glad zou vinden, maar nee. En een mooie gast hoor.” We doen mee de sirene na en vallen stil als aan Plato wordt gevraagd waarom hij die puppies heeft doodgeschoten. Marlous begint te lachen: “Uhm. Grimmig?”
James Dean was 24 toen hij teenager Jim speelde, en hij lijkt nóg ouder. We vragen ons af of tieners vroeger echt zoveel ouder waren, en het helpt natuurlijk niet dat hij een pak en stropdas draagt. Langzaam begint hij wat jonger aan te doen, kleedt zich anders en glijdt hij in de rol van echte tiener. Er zitten goeie typische uitspraken in die je zelf als tiener oh zo filosofisch vindt, zoals wanneer Jim vraagt: “Is this where you live?” en Judy zich zuchtend afvraagt: “Who lives?” Mooi ook dat wanneer Jim zijn vader vraagt om nou eindelijk eens voor hem op te komen en sterk te zijn, zijn vader z’n gezicht verbergt. Zet hij zijn gedachten op een rijtje of heeft hij echt geen antwoord? Voordat we erachter komen, is Jim’s geduld op en loopt hij weg.
De opbouw naar het gevecht tussen Buzz en Jim voelt dan wel weer erg plotseling en is opeens ook heel intens – er komen zelfs messen aan te pas. Marlous: “Ik snap hun relatie niet helemaal. Tof dat ze elkaar eigenlijk ook wel aardig vinden, maar daar had ik meer van willen zien. En als Jim zó ontzettend graag geen problemen wil, waarom gaat hij er dan zo makkelijk op in?” Ah, the mind of a teenager…
De techniek is onderhand een stuk verder dan in de fifties, maar onze simultane, internationale screening blijkt iets te veel gevraagd. Als we bij de chicken-cliff-race komen, krijg ik opeens een hoop paniekerige appjes binnen: “Oh nee oh nee! Cruciaal moment laptop valt uit!!! Pauze!!!” Ik zet de film stop en Marlous belt opnieuw via Skype. “Dagnammit, ik zat er net in!” Goed, na deze Moeder Aller Cliffhangers zetten we de film opnieuw tegelijk aan (maar dan ietsje terug) en kijken we verder.
Marlous merkt op: “Toch apart dat Jim eigenlijk moeiteloos de rol van Buzz overneemt, door Plato te plagen en het meisje aan z’n arm te haken. Toch komt het verhaal nu echt op gang, en de scene tussen Jim en Judy in het perkje naast de auto voelt juist weer natuurlijk en prettig ongedwongen. Tegen het einde zitten we volledig in de film. De scène in het huis (hetzelfde huis waar in 1950 voor Sunset Boulevard was gefilmd) werd zeer gewaardeerd en aan het einde (oh, dat einde!) voelen we hartgrondig mee met Jim’s: “I’ve got the bullets!”
Conclusie
“Wat me het meest opviel was dat de dialogen en het acteerwerk soms wel erg theatraal zijn, wat m’n gevoel een beetje belemmert. We zien steeds stukjes plot, maar alles daartussen, wat het écht maakt, is weggelaten. En die lijm heb je nodig. Ik miste de samenhang, scènes stonden wat los van elkaar. Ook had ik moeite met de relaties in de film, op die van Jim, Judy en Plato na – die laatste was ook goed, zeg. Maar die puppies kwamen wel uit het niets…”
Toen ik de film zelf voor het eerst zag, was ik een jaar of zeventien. In mijn herinnering lag er veel meer focus op Jim en Judy samen en zaten er veel meer van die typische tiener-momenten in: wat rondhangen, praten, om elkaar heen draaien. Misschien haalde ik vooral die momenten er uit, omdat ik zelf een tiener was? Marlous: “Ik heb me amper afgezet als tiener, want ik had heel makkelijke ouders. Wel is het herkenbaar dat ze dingen willen doen waar ze zélf invloed op hebben, omdat alles door volwassenen (voor hen) gerund wordt. Oh ja, en ik herken me wel in Judy. Haha, joh, welke tiener vindt zo’n stoere vent nou niet OK?”
Blij dat je ‘m gezien hebt?
“Ja. Mooie film en leuk om ‘m gezien te hebben. Een stukje popculture dat ik nu ook ken! Maar ik hoef ‘m niet nog een keer te zien. En de film was er ook niet bij gebaat dat de laptop uitviel. Nee, dan herkijk ik toch liever een klassieker als Casablanca, of Sunset Boulevard.“ Dus: echt de teenage years ontgroeid en volwassen geworden? “Of Guardians of the Galaxy natuurlijk.” Sja, of dat.
Be the first to comment