Oppenheimer

Het zal niemand ontgaan zijn: regisseur Christopher Nolan krijgt veel applaus voor zijn nieuwste kindje: Oppenheimer, een film over de vader van de atoombom. Maar wat mij betreft mag er minstens evenveel bewondering geuit worden voor zijn hoofdrolspeler: Cillian Murphy,  één van de beste acteurs van dit moment. Alleen al vanwege zijn aanwezigheid wilde ik deze biopic van ruim drie uur dolgraag zien.

“I don’t know if we can be trusted with such a weapon. But I know the Nazis can’t.”

We volgen J. Robert Oppenheimer (Cillian Murphy) van zijn studententijd in Europa naar zijn tijd als professor in Californië in de jaren dertig. In Europa zijn de spanningen van een naderende oorlog met Nazi-Duitsland voelbaar. Oppenheimer krijgt de leiding over het Manhattan Project, het Amerikaanse programma voor de bouw van “de bom” in het afgelegen Los Alamos, New Mexico. Oppenheimer en zijn collega’s zijn niet de enige partij die een dergelijk wapen proberen te ontwikkelen. Ook de Nazi’s en de Russen zijn in de race. Dat maakt iedereen, in een wereld waarin wetenschappers elkaar goed kennen, uiterst achterdochtig. Oppenheimer heeft in zijn verleden veel socialistische sympathieën gehad, en geflirt met het communisme. Dat maakt zijn leiding aan dit project een uiterst delicate zaak voor Amerikaanse politici.

Nolan baseerde zijn film op de biografie American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J Robert Oppenheimer van Kai Bird en Martin J Sherwin. Prometheus bracht volgens de Griekse sage de mensheid het vuur en werd daarvoor voor eeuwig gestraft. Nolan schetst met deze film soortgelijk beeld voor Oppenheimer. We leren hem kennen als een briljant maar ook gemankeerd genie. Zijn enorme waarde voor de wetenschap geeft hem het nodige krediet, maar de speelruimte is niet oneindig. De verhaallijnen lopen door elkaar. We zien de klim van Oppenheimer van zijn studententijd naar vader van de Atoombom. We zien tussendoor hoe Oppenheimer zich later moet verdedigen tegen vermeende aantijgingen van spionage voor Rusland. En we zien hoe Oppenheimer’s voormalige baas Lewis Strauss (Robert Downey Jr.) zich moet verantwoorden voor zijn verleden met Oppenheimer voor een senaatscommissie.

De film heeft een fantastische cast, maar wordt gedragen door Murphy. Murphy is een oudgediende als het op Nolan films aankomt. Maar de man heeft door de jaren heen een indrukwekkende verscheidenheid van rollen op zijn naam weten te zetten. Met zijn intense blik kijkt hij ons als kijker bijna in de ziel. Wat een contrast met de Oppenheimer die we in een andere scene zien, waar hij zich probeert te verdedigen tegen beschuldigingen over spionage en communistische sympathieën. Een vermoeide Oppenheimer prevelt zijn verdediging van een papiertje op en lijkt soms bijna de wil om te vechten kwijt. Murphy legt een totaal andere energie in hetzelfde personage en laat ons voelen hoe hard de val is aangekomen.

De rest van de cast is indrukwekkend te noemen. Jason Clarke is een nare aanklager die er op gebrand is om Oppenheimer te besmeuren. Een kleine rol waar Nolan moeiteloos een grote naam voor weet te strikken. Bekende gezichten zoals Kenneth Branagh, Josh Hartnett, Matt Damon, Dane DeHaan, Josh Peck, Olivia Thirlby, Casey Affleck, Gary Oldman en Robert Downey Jr. komen allemaal voorbij. Met name Downey Jr. heeft met Strauss een mooie rol in handen en laat de kijker zien dat hij zoveel meer is dan een Marvel-acteur. Met Emily Blunt en Florence Pugh beschikt Nolan ook over twee zeer getalenteerde vrouwen die helaas te weinig te doen krijgen. Beide dames hebben zo hun demonen, maar veel verder dan wat hun problemen voor Oppenheimer betekenen gaat het niet. In een film van ruim drie uur had daar wellicht nog wel een kwartiertje gevonden kunnen worden om daar meer aandacht aan te besteden.

De culminatie van de film is natuurlijk de daadwerkelijke eerste atoombom die getest gaat worden. Nolan wilde geen special computereffecten en liet een bom tot ontploffing brengen (nee geen atoombom) om dit moment voor zijn film te vangen. Het dramatische moment pakte me in de bioscoopzaal bij zijn lurven. Oppenheimer geeft de hedendaagse mensheid het vuur, en oorlog en vrede zullen nooit meer hetzelfde zijn. Niet lang daarna komt de val. Doordat de Bom nu gemaakt is verdwijnt Oppenheimer langzaam maar zeker naar de achtergrond. Een scene waarin hij vraagt of hij mee mag naar Washington is treffend, zelden was een simpel uitgesproken nee zo duidelijk.De cinematografie van Hoyte van Hoytema is hierbij sterk: mooie landschappen afgewisseld met nauwgezette close-ups die ons de intensiteit van de personages en dialogen laten voelen.

Conclusie:
Sinds corona lijken steeds meer mensen er okay mee dat ze films niet meer in de bios zien, maar thuis op de bank. Gelukkig levert Nolan met Oppenheimer weer een film af waarvan ik uit grond van mijn hart kan zeggen: “die moet je absoluut op het grote doek zien“. Het moet wel heel raar lopen als Muprhy en Robert Downey Jr. hier geen Oscarnominatie voor krijgen. Vaak klaag ik dat films nodeloos lang zijn, maar tijdens de ruim drie uur van deze film heb ik me geen moment verveeld, en alles voelde relevant. Gelukkig heeft de Bios nog steeds meer te bieden dan Marvel-films. Ga het zien!