Charlie Kaufman staat altijd garant voor vreemde invalshoeken. Hoe vreemd, vergezocht of onmogelijk de verhaalelementen in zijn films ook zijn, hij weet ze vaak toch een schijn van realisme mee te geven. Als je zijn vaak donkere films combineert met grappen- en grollenmaker Jim Carrey, wat mag je dan als kijker in hemelsnaam verwachten? Dat zal ik u vertellen… Wat mij betreft het beste wat er in filmjaar 2004 is uitgekomen!
Uit haar geheugen
Joel (Carrey) heeft in Clementine (Winslet) de liefde van zijn leven ontmoet… of niet? Zoals veel koppels hebben Joel en Clementine veel problemen, en maken ze elkaar soms horendol. Tijdens een zeer zware periode, vlak voor Valentijnsdag, zoekt Joel Clementine op tijdens het werk, maar ze lijkt hem niet meer te herkennen. Joel komt er via via achter dat Clementine via een medische ingreep elke herinnering aan hem uit haar hersenen heeft laten verwijderen. Ze kent Joel dus echt niet meer, en weet niet meer dat ze ooit iets hebben gehad. Overmand door verdriet besluit Joel hetzelfde te doen. Zodra Joel die avond in slaap valt sluit men hem aan op een computer. Deze computer spoort alle herinneringen op en wist ze. Doordat alle herinneringen aan Clementine één voor één worden gewist herbeleeft Joel alles nog één keer als in een droom. Hij beseft dat er een hoop goede herinneringen zijn die hij eigenlijk helemaal niet kwijt wil.
Jim Carrey
Kort geleden verraste Ashton Kutcher het publiek met ‘The Butterfly Effect’, een film waarin we hem eens van een geheel andere kant kregen te zien. Dit werd door de filmliefhebbers redelijk positief ontvangen. Jim Carrey doet al wat langer pogingen om te laten zien dat hij naast hilarische bekken trekken ook kan acteren. Man on the Moon en The Truman Show waren zeer goede films, maar in ESOTSM laat Carrey pas echt zien waartoe hij in staat is. We zien een beetje saaie, rustige en getormenteerde jongeman die wanhopig probeert vast te houden aan zijn mooiste herinneringen: de liefde voor Clementine. Carrey laat een kant van zichzelf zien die ik in de toekomst nog vaker hoop te zien.
Pijn
Één van de meest indrukwekkende scènes zien we als Joel net heeft vernomen dat Clementine elke herinnering aan hem heeft uitgewist. Terwijl Joel in de stromende regen naar huis rijdt, loopt hij voor het oog van de camera emotioneel helemaal leeg. Via een bandje in zijn autoradio horen we het nummer “Everybody’s Gotta Learn Sometime”, voor de film gecoverd door Beck. Het ingetogen nummer raakt de kijker vol in het hart, en versterkt daarmee de pijn en radeloosheid die Carrey op dat moment uitstraalt.
Kate Winslet
Kate Winslet is doorgaans niet één van mijn favoriete actrices, maar als de neurotische, bij vlagen bijzonder ongenietbare Clementine is ze goed op haar plaats. Ondanks alle nukken van haar karakter slaagt ze er zeer goed in om te laten zien waarom Joel in hemelsnaam op Clementine zou kunnen vallen. Clementine is een vrouw met twee gezichten, soms lief en maf, om dan ineens weer vals en zwartgallig uit de hoek te komen. De hele film draait om het liefdesverhaal van Joel en Clementine, en daarmee moeten Carrey en Winslet de film dragen. De rest van de cast is eigenlijk niet meer dan behang. Maar dan wel een behang dat bestaat uit klinkende namen.
Absurd en geloofwaardig
De tocht door zijn eigen herinneringen loopt voor Joel niet van A naar B. Doordat hij zich begint te verzetten tegen de procedure word alles heel warrig. Joel probeert zich vast te klampen aan het beeld van Clementine dat zich in zijn hoofd bevindt, en haar te behoeden voor het uitwisprogramma. Dit levert een visueel zeer warrige tocht op, die perfect bij het verhaal past. Naarmate meer en meer herinneringen verdwijnen neemt Joel steeds extremere maatregelen om Clementine te beschermen. We zien gênante, mooie, romantische, extreme en ronduit nare herinneringen de revue passeren. Scenarist Kaufman heeft veel liefde voor zijn karakters, maar maakt niet de fout ze te romantiseren. Dit maakt Joel en Clementine zodanig menselijk en geloofwaardig dat veel kijkers zich, ondanks het absurde verhaal, toch kunnen identificeren met de karakters.
Conclusie
Eternal Sunshine of the Spotless Mind is wat mij betreft tekort gedaan tijdens de Oscaruitreiking. Goed, de Oscar voor beste originele script werd wel verzilverd, maar de film verdiende meer dan dat. Ondanks het fantasierijke gegeven dat we herinneringen uit ons geheugen kunnen laten wissen is de film zo geloofwaardig en menselijk dat hij me echt wist te raken. De manier waarop het liefdesverhaal wordt weergegeven is prachtig en ongepolijst, geen elke relatie is perfect, en die van Joel en Clementine al helemaal niet. Dat hun liefde desondanks zo prachtig naar voren komt is een prestatie van regie, cast en schrijver waar ik mijn hoed diep voor af neem. Een verhaal over de liefde verzandt vaak in overdreven romantiek en zoetsappigheid, maar alle valkuilen worden prachtig ontweken. Absolute topfilm.
Be the first to comment