You Were Never Really Here

Joaquin Phoenix is dreigend, doortastend en vaak meedogenloos als Joe in Lynne Ramsay’s mokerslag van een film. Hij weeft ongezien zijn weg door de duistere, perverse kant van het bestaan, op de hielen gezeten door trauma’s uit zijn jeugd en diensttijd. Een geest der wrake, die altijd zal blijven dolen.

Lynne Ramsay
Na haar laatste film We Need To Talk About Kevin (2011) zou Lynne Ramsay de western Jane Got a Gun (2013) regisseren, maar vlak voor de eerste draaidag verliet ze het project, omdat ze niet meer achter de film stond. Een aantal acteurs stapte ook op en er volgden een hoop beschuldigingen en zelfs een rechtszaak, die geschikt werd. In de jaren daarna maakte Ramsay een eigen adaptatie van Jonathan Ames’ novelle You Were Never Really Here. De film werd aangekondigd als een “21st Century Taxi Driver“, maar hoewel er overeenkomsten zijn (Een outsider, de setting, het jonge meisje in de prostitutie en het opruimen van scum) is Ramsay’s film veel meer dan deze overlap.

Joe
Joe (een meesterlijke Joaquin Phoenix) woont met zijn bejaarde moeder (Judith Roberts) in Queens. Hij is een Golfoorlog-veteraan en ex-FBI agent met PTSS en gespecialiseerd in het terughalen van minderjarige slachtoffertjes van mensenhandel. Hij wordt ingehuurd om Nina (Ekaterina Smasonov), de dochter van een senator, uit een bordeel te halen, maar het blijkt dat de mannen daarachter machtiger en corrupter zijn dan gedacht. Joe moet opnieuw aan de bak.

Uit het echte leven
De wereld waarin Joe zich beweegt is voor het grootste deel leeg. In veel shots loopt hij net de hoek om, of is hij net het beeld uit, versterkt door het gebruik van beveiligingscamera’s. Joe is een spook, dat slechts af en toe wordt opgemerkt door iemand op een perron, of ongelukkig genoeg door het zoontje van een bekende. Joe’s korte, heftige herinneringen snijden door je hoofd en door je ziel. Zijn trauma’s houden hem weg uit het echte leven en ferm in de onderwereld, waar Joe de plaatsvervangende demonen met een hamer te lijf gaat. MADE IN THE USA, staat er in kleine letters op het stuk gereedschap.

Lichamelijkheid
In het huis waar Joe met z’n moeder woont is verveling en verplichting, maar ook warmte. Hier tegenover staat de veel te drukke stad en staan de lege kamers en gangen, de steegjes en plassen bloed waar Joe met gebogen hoofd doorheen dwaalt. Zijn wereld weerspiegelt zijn innerlijk. Joe zit zo in zijn hoofd dat de rest van de wereld niet meer uitmaakt, op zijn moeder en Nina na, en ook voor de kijker is er weinig anders. Veel wordt niet getoond maar vul je zelf in. Als tegenhanger van het innerlijke komt steeds weer dat grote, gebutste lichaam van Joe in beeld, vol sporen van een rauw leven. Die lichamelijkheid komt vaker terug: close-ups van ogen, handen, monden, bloed en haar. Ramsay blijft hangen op haast terloopse beelden, zoals Nina die met een vinger langs een natte haarlok strijkt, of Joe die zachtjes de blote voeten van zijn moeder aanraakt. Hier en daar is de film bijna dromerig. Tussen het geweld en de grimmigheid zitten liefdevolle details en een verlangen naar menselijk contact – zelfs met een vreemde, in de laatste momenten van een leven.

Zeggingskracht
Er wordt weinig gepraat, maar de beelden en de geweldige soundtrack van Radiohead’s Jonny Greenwood hebben meer dan genoeg zeggingskracht. Er zijn niet altijd woorden nodig en er valt niet altijd iets te zeggen. En soms bestaat er niets anders dan het zachte, langzame aftellen naar nul, als coping mechanism voor de gruwelijke dingen die mensen anderen aandoen. Of het nou de jonge Joe of de jonge Nina is: iedereen zoekt een manier om te overleven. En soms kan dat enkel met elkaar. Als de zon tenslotte opkomt, hoop je vurig dat Joe eindelijk een beginnetje ziet van een uitweg uit het leven dat zijn trauma’s voor hem hebben gecreëerd. Maar in deze ontaarde wereld ga je uit van het ergste.