Tonio van Vugt is artistiek directeur van Stripdagen Haarlem, hoofdredacteur van Zone 5300 en schreef in een grijs (of liever: zwart-wit?) verleden een (film)strip-rubriek voor het filmtijdschrift Schokkend Nieuws. Toen ik hem vroeg welke film hij altijd nog wilde zien, verwachtte ik dan ook half een animatiefilm, maar het werd The Old Dark House (1932).
Regisseur James Whale werd beroemd door de klassieke horrorfilms: Frankenstein (1931), The Invisible Man (1933), Bride of Frankenstein (1935). The Old Dark House is wellicht minder bekend. Dit was de eerste Hollywoodfilm waar Charles Laughton in speelde (later o.a. in Billy Wilders Witness for the Prosecution met Marlene Dietrich en als Dr. Moreau in Island of Lost Souls, met Bela Lugosi) en één van de maar liefst 207 credits op naam van Boris Karloff (vooral bekend als het monster van Frankenstein en The Mummy’s Imhotep). Hoewel The Old Dark House destijds in de Verenigde Staten niet warm werd ontvangen, was het een groot succes in Engeland, waar Whale vandaan kwam.
In 1963 maakte gimmick-koning William Castle een eigen versie van The Old Dark House, en werd de 1932 film niet langer vertoond. Lang werd Whale’s film verloren geacht, totdat zijn vriend en regisseur Curtis Harrington in de kluizen van Universal Studios een print van de film ontdekte. Eenmaal gerestaureerd kon het originele The Old Dark House weer vertoond worden, hoewel het door copyrightkwesties nog tot 1994 duurde voordat de film op televisie werd uitgezonden. Sindsdien heeft de film hernieuwde aandacht gekregen en is hij eigenlijk onmisbaar als je de lijn van James Whale’s oeuvre wilt volgen.
Het verhaal
Philip (Raymond Massey) en zijn vrouw Margaret (Gloria Stuart) rijden in een verschrikkelijke storm door het platteland van Wales, met op de achterbank hun bijdehante vriend Roger (Melvyn Douglas). Ze komen een oud huis tegen waar ze kunnen schuilen, maar het welkom van Horace en zijn zus Rebecca Femm (Ernest Thesiger en Eva Moore) is niet bepaald warm. En dan worden ze ook nog gewaarschuwd voor de zwijgende butler Morgan (Boris Karloff), die maar beter geen alcohol kan drinken. Tijdens het eten kloppen er nog twee vreemdelingen aan om onderdak te vragen voor de storm: Sir William Porterhouse (Charles Laughton) en Gladys DuCane (Lilian Bond). Die avond flirten Roger en Gladys, valt de dronken butler de vrouwen aan en ontdekken Philip en Margaret in een bovenkamer de bedlegerige, 102-jarige vader van Horace en Rebecca, die hen waarschuwt voor zijn oudste zoon Saul (Brember Wills). Saul, een gevaarlijke pyromaan, zit opgesloten in één van de kamers. Maar als hij wordt bevrijd door Morgan en Saul probeert hij het huis in de fik te zetten. Het gevecht dat volgt loopt niet goed af: Saul valt van een balustrade en komt om; Roger raakt gewond. Als de volgende dag de storm voorbij is, vraagt Roger Gladys ten huwelijk. Het huis blijft staan.
Tonio, waarom heb je The Old Dark House (1932) nog nooit gezien?
‘Ik ben nooit tegen de dvd aangelopen en kwam geen screenings tegen. Eén van mijn favoriete films is Bride of Frankenstein en ik kan me er over blijven verbazen dat die film toen al is gemaakt. Dat geldt trouwens ook voor The Invisible Man. Om nog iets te noemen: Gods en Monsters, over James Whale zelf, is ook al zo interessant om te kijken – die regisseur intrigeert! Ik ben benieuwd wat ik in The Old Dark House terugzie van zijn andere films.’
Waarom wil je de film zien?
‘Hij was een beetje uit beeld geraakt, en dit is een mooie gelegenheid. Naar aanleiding van de Stripdagen in Haarlem, met in 2018 jaar het thema ‘200 jaar Frankenstein’, kwam The Old Dark House weer op de radar. Ik kom hem ook regelmatig tegen in stukken over horror, en de film heeft een bijna legendarische status. Net als London After Midnight, met Lon Cheney – heeft hij wel bestaan? The Old Dark House heeft dezelfde, bijna mythische lading.’
Wat verwacht je van de film?
‘Mooi camerawerk en die typische, sardonische humor van James Whale. Een overgangsfilm. The Old Dark House is gemaakt tussen Frankenstein en Bride of Frankenstein, dus ik verwacht een soort opmaat naar die laatste. Geen idee wat voor special effects er in zitten, maar die in Bride zijn ook nu nog ongeëvenaard, kijk maar naar hoe naadloos die homunculi zich verplaatsen, ook op het haarscherpe dvd-beeld van nu.’
Wat hoop je te zien?
‘Een heel vermakelijke James Whale-film, die me terugbrengt naar toen ik elf of twaalf was, de tijd in mijn jeugd dat ik dit soort films veel zag. Mijn opa en oma hadden kabeltelevisie, mét België en Duitsland, waardoor ik bijvoorbeeld ook Mario Bava’s La Maschera del Demonio zag. Ik hoop de verwondering van toen weer een beetje te ervaren. Niet een echt enge film, maar op een bepaalde manier wel lekker creepy. Niet te expliciet maar met veel suggestie, zoals de films waardoor ik verder het genre in werd gesleurd.’
The Old Dark House: 72 minuten
Het begint al goed: zodra de naam James Whale in beeld is, klinkt er onweer en begint de wind te huilen. Een auto host en hobbelt door nachtelijk noodweer, tot de wielen vast komen te zitten in de modder. ‘What are you stopping for?’ vraagt Margaret aan haar man die rijdt, waarop Philip haar sarcastisch toebijt: ‘I’m stopping for a rest.’ De toon is gezet, en het tempo ook. De dialogen zijn rap en er wordt geen tijd verspild met lange introducties. Al snel komen ze aan bij een groot oud huis, waar ze aankloppen om te schuilen. ‘Het is eerder een uit zijn krachten gegroeide Welshe cottage dan het gotische landhuis dat ik me bij de titel had voorgesteld,’ merkt Tonio op. Gelukkig is het wel oud en donker, dus dat klopt.
Veel van het verhaal speelt zich af in de grote zaal van het huis, waar Horace Femm en zijn zus Rebecca (een voor Whale typisch pinnige tante) de verzopen reizigers met tegenzin opvangen en op laten warmen. Het is lang niet te zeggen waar de film eigenlijk heen wil. The Old Dark House doet vaker denken aan een screwball comedy dan aan een horrorfilm, met dubbelzinnige (voorspellende?) opmerkingen als ‘We’ll catch our death’ (door de kou) en ‘I thought that was loud enough to wake the dead’ (als er aangeklopt wordt). Toch zitten er prachtig unheimische momenten in, zoals een verontrustend gesprek, dynamisch gefilmd via vervormende spiegels, en een schaduw die een eigen leven lijkt te leiden – jammer genoeg blijft dit laatste bij een enkele Nosferatu-knipoog.
Bij het geharrewar over wie een lamp moet halen als het licht uitvalt, gaat Tonio rechtop zitten: ‘Geweldig!’ Kennelijk is er iets aan de hand met de lamp, of met de plek waar die vandaag gehaald moet worden. Het flakkerende licht dat door de ramen valt, de huilende wind en Horace die maar angstig om zich heen blijft kijken… Waar gaat het naartoe? ‘Het is niet echt een film waar opeens in een evil dwerg in een kamer zit.’ Prachtig ook, hoe even later vanachter een muur een hand over de trapleuning glijdt, we even het ruige gezicht van Morgan zien en daarna blijkt dat de hand aan iemand anders toebehoort. Morgan vliegt vervolgens Philip aan, en met vereende krachten sluit het gezelschap hem in de keuken op. ‘Hier valt de afwezigheid van een score heel erg op, hier zou in een moderne film juist een spannend muziekje onder zitten, terwijl we nu alleen donder en bliksem horen.’ De hand op de leuning blijkt van Saul, die eerst een gammel oud mannetje lijkt. Maar als er messen en vuur tevoorschijn komen, merkt Tonio op: ‘Heh, het is eigenlijk tóch een evil dwerg – vooral die lach!’ Het einde voelt dan weer wat vlak: ‘Iedereen doet alsof er eigenlijk maar weinig is gebeurd.’
Conclusie
‘Bijzondere film, heel blij dat ik ‘em eindelijk gezien heb. Ernest Thesinger, die ook in Bride of Frankenstein zit, steelt wel de show, in die fijn onderkoelde rol. Naast hem zijn de meeste andere personages wat saaier. De dialogen zijn leuk, de humor lekker freaky – alleen die ontknoping… ja, wat vond ik? De setting en dialogen zijn een stuk interessanter dan het verhaal. Maar misschien moet ik dat niet te serieus nemen. De premisse is niet helemaal logisch, en de film is ook niet evenwichtig. Er zitten mooi getimede momenten in, maar ook knullige scènes met opeens trage momenten. De dialoog is mitrailleurvuur, maar de actie trekt een beetje. Zelfs met de montage, die zeker voor die tijd opvallend snel is. Het is duidelijk niet James Whale’s meesterwerk, dat is eerder Bride of Frankenstein of The Invisible Man, en de film is ook niet zo spraakmakend als Frankenstein.’
Zou je de The Old Dark House nog een keer willen zien?
‘Oh ja, dat wel. Er zaten veel details in, leuke grapjes, en het is niet alsof-ie drie uur duurt. Ook voor onze moderne ogen interessant, en fijn dat ik dit gat in mijn James Whale-kennis heb opgevuld! Een aardige en onderhoudende film, en er zitten zoveel mooie visuele vondsten en typische James Whale-touches in dat-ie wel na blijft zinderen. Toch een film om in je hart te sluiten.’
Wat fijn om dit terug te lezen! Ik heb meteen wéér zin om hem te zien 🙂
Dank voor de leuke middag en de gastvrijheid!