Peterloo

Geschiedenisfilms kunnen bij mij altijd op een streepje voor rekenen. Als kind vond ik het destijds al geweldig om na zo’n film in de boekenkast van mijn ouders te klimmen en van alles uit te vinden over wat ik net gezien had. Vaak kwam je er dan achter dat niet alles noodzakelijkerwijs zo was gegaan als in de film. Maar je had als kind wel een indruk van de tijd gekregen in combinatie met een uurtje of twee spanning en entertainment. Niks mis mee.

“We are on the brink of liberty!”

Napoleon is verslagen en de Engelse aristocratie en politici kraaien victorie. De succesvolle leider Wellington wordt vorstelijk beloond voor bewezen diensten. Maar de gemiddelde soldaat komt er minder goed vanaf. Voor Joseph (David Moorst) zit er bijvoorbeeld niets anders op dan eigenhandig helemaal naar huis te lopen waar hij zijn ouders en familie in armoede aantreft. Het zijn zware tijden voor de industrie in Manchester, en terwijl de leiders in Londen vooral de status quo willen bewaren leeft het volk in armoede. Uit onvrede komen er steeds meer politieke bijeenkomsten in kroegen, pleintjes en loodsen waar bevlogen sprekers beargumenteren dat het gewone volk ook inspraak en stemrecht zou moeten krijgen. Dit is tegen het zere been van de machthebbers die deze onvrede de kop in willen drukken. Tijdens een vreedzaam protest loopt alles dan ook gigantisch uit de hand.

Dit stukje van de Engelse geschiedenis is voor veel Nederlanders volslagen onbekend. Alleen daarom is het al interessant om deze film tot me te nemen. Regisseur Mike Leigh lijkt een bijzondere keuze voor deze film. Natuurlijk zijn politiek en klassenstrijd veelvuldig terugkerende thema’s in zijn films. Ik genoot van films als Another Year en All or Nothing. Maar een episch historisch drama (en met historisch bedoel ik dus echt een paar eeuwen terug) op deze schaal is ook voor hem toch redelijk nieuw. Mr. Turner is natuurlijk ook een kostuumdrama, maar qua opzet toch van een andere orde. Leigh doet meteen hard zijn best om de gebruiken van de tijd goed neer te zetten. De manier van praten, het dagelijks leven van zowel de gewone man als de bureaucraat, we krijgen er een goede indruk van. De kostuums en decors zien er echt fantastisch uit. De acteurs leveren doorleefde en goede prestaties en zitten helemaal in hun rol. Waarom zat ik me dan na een uur stierlijk te vervelen?

Regie en script leggen de boodschap van klassenstrijd, ongelijkheid en onrecht er behoorlijk dik bovenop. Leigh laat voor de kijker niets aan het toeval of eigen interpretatie over. Alle magistraten zijn slechte mensen, en als een magistraat al even een bespiegelende kanttekening plaatst, dan is dat alleen maar om te laten zien hoe intens slecht zijn collega’s zijn. Ze grijnzen er vilein bij, het is bijna te kolderiek voor woorden. De film heeft veel stijlideeën die niet allemaal bij elkaar passen. We zien een klein gezinsdrama, we zien een politieke film, we zien een soort Les Misérables achtig muzikaal intermezzo, heel heel heel veel langdradige speeches die elkaar in een ware barrage afwisselen. En dit afgewisseld met een flinke hoop expositie waarin veel ontwikkelingen op uiterst knullige wijze aan de kijker wordt uitgelegd.

Dieptepunt qua vertelstijl is het moment als enkele medewerkers van een krant een kritisch stuk willen plaatsen omdat de regering het recht op habeas corpus heeft opgeschort. Ze maken zich alleen zorgen dat hun lezers (eigenlijk dus wij kijkers) niet weten wat dat inhoudt. En dus gaan ze aan elkaar uitleggen wat het precies is. Dit soort expositie zie je vooral in documentaires van Discovery Channel, niet in een groots opgezette serieuze geschiedenisfilm. Deze aanpak zie ik toch vooral als een vorm van disrespect naar de kijker. Eerst vertrouwt Leigh al niet dat we zelf een mening kunnen vormen, dus legt hij ons uit wat we moeten vinden. Daarna gaat hij er vanuit dat we de materie niet snappen, dus gaat hij ons dat ook uitleggen. Voor dit soort geschiedenisuitleg hadden we vroeger het Klokhuis.

Conclusie
Grappig dat juist een gerespecteerde krant als the Guardian de film een perfecte score gaf. Het Peterloo bloedbad droeg direct bij aan de oprichting van deze krant. Zou het daarom zijn dat de recensent duidelijk niet geheel objectief naar deze film heeft kunnen kijken? De trailer suggereert een film waar de onderdrukte spanning van elke scene afdruipt, en dat het elk moment ernstig mis kan gaan. In werkelijkheid is de film stroperig en gebeurt er het eerste uur eigenlijk niet zoveel. Na de zoveelste pompeuze speech merk ik ook dat het publiek om mij heen (ik zag de film tijdens een Sneak Preview) er een beetje moe van begint te worden. In deze tijden van Britse politieke onrust heeft Mike Leigh iets te hard geprobeerd zijn eigen mening erdoor te drukken. Daarbij heeft hij teveel cinematografische ideeën gehad die niet één coherente visie vormen. Jammer, want de film ziet er qua kleding en decor fantastisch uit. En aan de casting heeft het ook niet gelegen. Peterloo is een film die uiteindelijk komt vast te zitten in het moeras van de eigen ambitie.