Ik weet nog goed dat deze film ging draaien in de bioscoop. Mijn tienertijd was net achter de rug, en ik woonde twee maanden op kamers. Over deze film gingen wilde verhalen de ronde. Het eerste kwartier zou zo heftig en confronterend zijn dat mensen getroebleerd de zaal moesten verlaten. Veteranen die de film hadden gezien zouden oude trauma’s hebben herleefd. Er gingen zoveel verhalen over deze “Landing in Normandië” film de ronde dat sommige leeftijdgenoten wellicht met de verkeerde intenties naar bios gingen. Niet om respect te hebben voor een belangrijke episode uit de geschiedenis, maar uit een vleugje gewelddadig voyeurisme.
“What’s the saying? If God’s on our side, who the hell could be on theirs?”
Tijdens de geallieerde invasie van Normandië op 6 juni 1944, proberen kapitein Miller (Tom Hanks) en zijn mannen te overleven in een waar pandemonium van vuur en lood. Ze slagen er na felle gevechten in om een stukje kust veilig te stellen voor de landingstroepen. Te midden van de gevechten worden twee broers gedood. Eerder in Nieuw-Guinea is een derde broer ook al om het leven gekomen. Hun moeder, mevrouw Ryan, moet op dezelfde dag alle drie telegrammen ontvangen met daarin het slechtste nieuws dat een moeder kan krijgen. De stafchef van het Amerikaanse leger, George C. Marshall, wil een vierde broer, soldaat James Ryan, veilig naar huis sturen. Miller, en acht door hem gekozen soldaten trekken door vijandelijk gebied in een poging Ryan te vinden en naar huis te brengen.
Het eerste kwartier was inderdaad overweldigend, maar niet op een sensationele wijze. Regisseur Spielberg laat op angstwekkende wijze zien waar de eerste golf landingstroepen mee te maken kreeg. Nagenoeg onbeschut door water, modder en prikkeldraad proberen de jonge mannen een veilige plek te zoeken terwijl Duits mitrailleurvuur wild van zich afbijt. Kapitein Miller krijgt fysiek en emotioneel een paar flinke klappen en moet zichzelf hervinden voor hij de aanval doorzet. Een schril contrast met die andere klassieker The Longest Day waarin Robert Mitchum relaxt over het strand hobbelt en nog even casual zijn helm afzet. De realiteit van oorlog komt keihard hier in beeld, en hoe heroïsch de daden van deze soldaten ook waren, het beeld van een strand vol dode mensen, ledematen, dode vissen en modderige plassen bloed blijft je lang bij.
De missie zelf: 9 soldaten die hun leven in de waagschaal stellen om het leven van één soldaat te redden kreeg van diverse filmcritici enige kritiek. Een vergezocht plotelement dat wat al te zoet naar de dramatische kant van oorlog kijkt. Maar een film mag best het realisme een beetje tarten als het daarmee iets wezenlijks vertelt over het onderwerp. Spielberg laat vooral zien wat oorlog met gewone mensen doet. In veel oorlogsfilms zijn soldaten vooral soldaten. In Saving Private Ryan zijn het automonteurs, werkelozen, bouwvakkers, zonen en schoolmeesters. Mensen weggerukt uit hun normale leven om te vechten in een oorlog ver van huis. Veel Europeanen zagen in Ryan ook een metafoor: de Europeaan is Ryan, en wij moeten het offer van de Amerikaanse soldaten overzee waardig dragen. Spielberg laat die laatste metafoor in het midden, maar laat wel duidelijk merken dat voor in vrijheid leven vaak een flinke prijs moet worden betaald.
Conclusie
Ik had deze film al zeker vijftien jaar niet meer gezien. Maar halverwege wist ik alweer waarom ik ‘m destijds zo goed vond. Eerst beleven we de impact van oorlog op een grote schaal via de landing. Daarna leren we als kijker, door mee te leven met een klein groepje mannen, wat oorlog met het individu doet. Het gaat niet om heldendom, een goede zaak of zelfs maar een betere wereld. Het gaat vooral om mensen opzoek naar zingeving. Spielberg geeft elke soldaat zijn momentje om te shinen, maar het verhaal is ook genadeloos voor zijn karakters. Zoals wel vaker met oorlog zijn hier uiteindelijk geen winnaars, maar mensen die uiteindelijk weer verder moeten, en zich de rest van hun leven afvragen waarom zijn overleefden en anderen niet. Saving Private Ryan is daarom een klassieker die je gewoon gezien moet hebben.
Be the first to comment