Joker

Iedereen die zich aan een comicverfilming waagt moet rekening houden met de gouden regel: de film is zo goed als zijn schurk. Thor: the Dark World is een voorbeeld van hoe dat misging. Prima cast, maar een schurk waar mijn tamme ratje zich nog geen zorgen over zou maken. The Dark Knight werd een onvergetelijke film door een Oscar-winnende rol van Heath Ledger als de Joker. Daarna vertilde Jared Leto zich volkomen aan deze rol: zijn emo-versie van The Clown Prince of crime werd door de fans uitgekotst. Nog geen blauwe maandag later is er alweer een Joker: een kans op een glansrol voor Joaquin Phoenix.

“The worst part of having a mental illness is people expect you to behave as if you don’t.”

Arthur Fleck (Phoenix) is een wannabe stand-up comedian die aan een aardige hoeveelheid psychische aandoeningen lijdt, waaronder eentje die hem oncontroleerbaar laat lachen als hij nerveus wordt. Dit brengt hem regelmatig in ongemakkelijke situaties. Arthur’s geestelijke gezondheid zorgt ervoor dat bijna alle mensen in de samenleving hem afwijzen en op hem neerkijken, ook al wil hij alleen maar door anderen worden geaccepteerd. Arthur wordt op brute wijze in elkaar geslagen, zijn geestelijke bijstand wegbezuinigd en publiekelijk vernederd door de cabaretier die hij verafgood. Vervolgens breekt er iets. Als zijn pogingen om in contact te komen met zijn vermoedelijke vader ook op een afwijzing uitdraaien gaat het fout. Langzaam aan geeft Arthur toe aan een duistere zelfkant.

Regisseur Todd Phillips is vooral de man achter comedy-klassiekers als Road Trip, Old School en The Hangover. Maar net als Arthur Fleck heeft hij kennelijk een duistere kant waaraan hij wil toegeven. The Hangover III ontspoorde helemaal doordat hij er een soort duistere comedy van probeerde te maken. De zwarte en gewelddadige momenten pasten totaal niet bij de onderbroekenlol van deze franchise. War Dogs was al een stapje in de goede richting, maar met Joker lijkt hij eindelijk zijn passieproject gevonden te hebben, en hij gaat er dan ook voor. Hier geen onderbroekenlol, hilarisch overmatig drankgebruik en studentikoze humor. Joker is een zwartgallige karakterstudie geworden. Is dit dan eindelijk zijn meesterwerk? Niet helemaal. Jammer voor Phillips, maar deze film draait eigenlijk maar om één man: hoofdrolspeler Joaquin Phoenix.

Phoenix is een acteur die ver gaat voor zijn rol. En als Joker gaat hij erg ver. Arthur Fleck is een volstrekt ongemakkelijke man om naar te kijken. Zo’n eigenaardige man met tics die schuin voor je in de trein en waarmee je geen oogcontact durft te maken. Toch kan je beter de man met tic voor je hebben. De momenten dat Arthur zichzelf onder controle lijkt te hebben zijn ook de momenten dat zijn duistere kant dominant is. De overgang van Arthur naar de Joker is deze film prachtig in beeld gebracht. Toch zouden we Arthur tekort doen als we hem simpelweg als een freak zouden omschrijven. Arthur probeert goed voor zijn moeder te zorgen, mist een vader in zijn leven en hoopt op een doorbraak als comedian. Hij wil graag gezien en geliefd worden, maar blijkt deze film een onbetrouwbare verteller. Niets alles is wat het lijkt bij Arthur. En dat maakt vele zaken in deze film ambigue.

Minder ambigue zijn muziek en regie. Phillips kiest voor muzikale ondersteuning die de kijker bij elke scene precies wil vertellen wat men hierbij moet voelen. Loodzware strijkers bij zware momenten bijvoorbeeld. Ik zou deze film eigenlijk nog eens willen zien zonder de overdreven soundtrack. Volgens mij zou dat deze interessante film nog intrigerender maken. De nadruk komt dan te liggen op de prachtige prestatie van Phoenix. Phillips wil echter veel te graag laten zien dat hij een regisseur met visie is, en probeert daarom veel te hard zijn stempel op deze film te drukken. Daardoor ondergraaft hij ironisch genoeg zijn eigen ambities.

Conclusie
Joker een behoorlijk goede film waarin een fantastische film zit verstopt. Met een iets subtielere regie en een minder overdreven soundtrack had dit een meesterwerkje kunnen zijn. Toch is deze film absoluut geen mislukt product. Het acteren van Phoenix is een ware masterclass, zelden heb ik iemand zo naargeestig diep in een karakter zien duiken. Het maakt meteen duidelijk waarom dit soort rollen interessanter zijn dan het spelen van een held: je kan als acteur zoveel meer in een dergelijke rol leggen. De vier sterren zijn dan ook allemaal voor Phoenix. De vijfde ster zou misschien nog verdiend kunnen worden als er een nieuwe cut komt met iets minder aanwezige regie, en zonder de overdreven soundtrack. Daarbij maak ik één uitzondering: White Room van Cream. Laat dat nummer er vooral in.