Nomadland

Het was dit afgelopen jaar een vreemde situatie voor bioscoopliefhebbers en prijzenfestivals. Veel genomineerde films waren bij het grote publiek nog niet bekend, of we hadden in elk geval nog geen kans gehad om de films te zien. Nomadland was zo’n film. Regisseuse Chloé Zhao maakte een paar jaar geleden de prachtige film The Rider, en dat was voor mij al een reden om Nomadland te willen zien. Toen de film met een paar belangrijke Oscars aan de haal ging was mijn interesse alleen nog maar groter geworden. Eindelijk eens een reden om mijn Disney+ abonnement te gebruiken.

“I always just say, “I’ll see you down the road.” And I do. And whether it’s a month, or a year, or sometimes years, I see them again.”

Na de economische teloorgang van een industriestadje op het platteland van Nevada pakt weduwe Fern (Frances McDormand) haar busje in en gaat op pad om een leven buiten de conventionele samenleving te verkennen als een moderne nomade. Onderweg ontmoet ze ervaren nomaden zoals Linda May, Swankie en Bob Wells die fungeren als mentoren en vrienden tijdens haar reizen door het uitgestrekte landschap van het Amerikaanse Westen. Ook ontmoet ze Dave (David Strathairn) een man met wie ze steeds meer optrekt en meer zou kunnen zijn dan een lotgenoot.

In The Rider liet regisseuse Zhao mensen zichzelf spelen. Hierdoor kreeg je het surrealistische gevoel naar een geacteerde fly on the wall documentaire te kijken. Dat leverde een film op die ik op meerdere lagen kon waarderen. Zhao liet de mensen hun eigen verhaal aan ons vertellen, en dat raakte me. In Nomadland komt ze met een variatie op die verhaaltechniek. Actrice McDormand begeeft zich tussen mensen die deze levensstijl hebben omarmt en gaat als Fern in ze op. Dit zorgt voor een zeer authentiek gevoel: Ik heb echt het idee dat ik met Fern mee ben in deze unieke wereld.

Toen ik op mijn tiende met mijn vader naar Amerika op vakantie ging heeft het land een enorme indruk op me gemaakt. In een Buick reden we met mijn tante en diens vriendin van Boston naar Florida. Als je afstanden in Nederland gewend bent, dan is dat een overweldigende ervaring. Die beleving had ik weer toen ik naar Nomadland keek. Zhao slaagt er in om Amerika in al zijn facetten te laten zien, en toont ons een subcultuur waar we normaliter niet mee in aanraking komen. Ja, we hebben hier wel Hipsters die een busje aanschaffen en een tour door Europa maken, maar in Nomadland hebben we het echt over een totale levensstijl.

De persoonlijke verhalen in Nomadland geven een inzicht in wat mensen beweegt om voor deze nomadische levensstijl te kiezen. Ook drukken de belevenissen van Fern ons met de neus op de consequenties ervan. Familieleden en vrienden hebben er wel een mening over, en zien haar nu als een dakloze. Je bent vaak op jezelf aangewezen bij heel basale zaken zoals autopech of ziekte. Om het allemaal te kunnen bekostigen zijn er slecht betaalde seizoensbaantjes bij Amazon, wegrestaurants en campings. Maar er ontstaat ook een hechte band met je lotgenoten met wie je ervaringen deelt. Steeds meer krijg je het gevoel dat het begrip “een dak boven je hoofd” niet altijd op een huis hoeft te slaan.

De essentie van de film wordt voor mij gevangen in één moment. Dave is een tijdje bij zijn zoon en pasgeboren kleinzoon op bezoek en woont bij hun in huis. Fern zoekt hen op en wordt liefdevol in hun midden opgenomen. Het busje van Dave staat al een tijdje achteraf op een grasveldje en heeft inmiddels een lekke band. Fern wijst hem daar op maar het lijkt Dave niet echt te deren. Op dat moment zie je op subtiele wijze van alles bij Fern gebeuren. De busjes zijn in deze vertelling geen voorwerpen, ze zijn een symbool voor een manier van leven. Daar hoor je voor Fern niet zo zorgeloos over te praten.

Conclusie:
Nomadland slaagt er in om een subcultuur neutraal in beeld te brengen zonder al te veroordelend, romantiserend of bagatelliserend te zijn. In de huidige economische neergang van de voormalige Amerikaanse arbeidersklasse kiezen deze mensen voor een rigoureuze levensstijl: ze stappen bewust buiten de maatschappij om zo het hoofd boven water te houden. Bewondering alom voor Frances McDormand, ze maakt van Fern een mens van vlees en bloed. Je kan je echt voorstellen dat ze nog steeds on the road is, onderweg naar een volgende bestemming, rijdend door grootse landschappen, werkend op een camping, zittend bij een kampvuur. Ik was blij dat ik mee mocht rijden.